ОСТАННІЙ ДРУКОВАНИЙ НОМЕР

НАЙСВІЖІШІ МАТЕРІАЛИ У ВІДКРИТОМУ ДОСТУПІ

Матеріальне благополуччя як чинник суб’єктивного добробуту: міжнародні порівняння та український контекст

stmm. 2025 (4): 126-148

DOI https://doi.org/10.15407/sociology2025.04.126

Повний текст:

ОЛЬГА БУРОВА, кандидат соціологічних наук, керівник сектору соціологічного моніторингу, Інститут соціології НАН України (01021, Київ, вул. Шовковична, 12)

olga.burova@i-soc.org.ua

https://orcid.org/0000-0002-4149-8859

У статті проаналізовано матеріальне благополуччя як ключовий чинник суб’єктивного добробуту за умов глибоких соціальних трансформацій. На підставі огляду провідних міжнародних опитувань (ESS, Gallup World Poll, EQLS, EVS/WVS) та актуальних національних досліджень України розкрито методологічні та концептуальні особливості вимірювання добробуту. Встановлено, що, хоча матеріальний дохід є стійким предиктором життєвої задоволеності, його вплив змінюється під дією кризових контекстів, зокрема війни. Український кейс демонструє феномен «оптимістичної компенсації майбутнім» — парадоксальне поєднання низької задоволеності теперішнім та високих позитивних очікувань. Проаналізовано дані Інституту соціології НАН України (2021–2024), що виявили зниження матеріальних очікувань та адаптацію споживчих стандартів. Дослідження увиразнює потребу в багатовимірних підходах до оцінювання добробуту, які враховують не лише рівень доходів, а й психологічні, соціокультурні та контекстуальні чинники. Стаття пропонує рамки для подальшого розвитку інтеґрованих моделей оцінювання благополуччя за умов нестабільності, що є актуальними як для українського, так і для ширшого ґлобального контексту.

Ключові слова: матеріальне благополуччя, суб’єктивне благополуччя, війна, Україна, міжнародні порівняння, кризові суспільства, адаптація, соціологія добробуту

Джерела:

CFPB. (2017). Financial Well-Being Scale: Scale Development Technical Report. Consumer Financial Protection Bureau. Retrieved from: https://www.consumerfinance.gov/data-research/research-reports/financial-well-being-scale/

Diener, E., Biswas-Diener, R. (2002). Will money increase subjective well-being? Social Indicators Research, 57(2), 119–169.

Diener, E., Seligman, M.E.P. (2004). Beyond money: Toward an economy of well-being. Psychological Science in the Public Interest, 5(1), 1–31.

Diener, E., Suh, E.M., Lucas, R.E., Smith, H.L. (2002). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276–302.

Emirbayer, M., Mische, A. (1998). What is agency? American Journal of Sociology, 103(4), 962–1023. https://doi.org/10.1086/231294

Eurofound. (2021). European Working Conditions Survey 2021. Retrieved from: https://www.eurofound.europa.eu/surveys/european-working-conditions-surveys

European Social Survey (ESS). (2022). ESS Round 10: Data and Documentation. Retrieved from: https://www.europeansocialsurvey.org/data/round-index.html

Frankl, V.E. (1959). Man’s Search for Meaning. Beacon Press.

Gallup International. (2024). End of Year Global Happiness Survey 2024. Retrieved from: https://www.gallup-international.com/survey-results-and-news/survey-result/global-poll-shows-people-to-generally-be-happy-and-optimistic-for-2025

Gallup. (2024). Hope Remains Despite Emotional, Economic Strain in Ukraine. Gallup News. Retrieved from: https://news.gallup.com/poll/513137/hope-remains-despite-emotional-economic-strain-ukraine.aspx

Golovakha, Ye., Yeleiko, M. (2023). Comprehensive measurement instruments in sociological research: Development, adaptation, and validity justification. [In Ukrainian]. Kyiv: Institute of Sociology, NAS of Ukraine. [=Головаха, Є., Єлейко, М. (2023). Комплексні вимірювальні інструменти в соціологічних дослідженнях: розроблення, адаптація, обґрунтування достовірності. Київ: Інститут соціології НАН України.]

Institute of Sociology, NAS of Ukraine. (2021–2024). [In Ukrainian]. Ukrainian Society: Monitoring of Social Change. Data sets. [Internal database]. [=Інститут соціології НАН України. (2021–2024). Українське суспільство: моніторинг соціальних змін. Масиви даних. [Внутрішня база даних].]

Kyiv International Institute of Sociology (KIIS). (2024). Emotional and economic indicators of Ukrainians during wartime. [In Ukrainian]. Retrieved from: https://www.kiis.com.ua [=Київський міжнародний інститут соціології (КМІС). (2024). Емоційні та економічні індикатори українців у воєнний час. Взято з: https://www.kiis.com.ua.]

Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer Publishing Company.

Netemeyer, R.G., Warmath, D., Fernandes, D., Lynch, J.G. (2018). How am I doing? Perceived financial well-being, its potential antecedents, and consequences. Journal of Consumer Research, 45(1), 68–89. https://doi.org/10.1093/jcr/ucx109

Nussbaum, M. (2011). Creating Capabilities: The Human Development Approach. Harvard University Press.

OECD. (2020). How’s Life? 2020: Measuring Well-being. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9870c393-en

Piankivska, L.V. (2022). Social support of the individual in wartime: Ukrainian and international experience. [In Ukrainian]. Scientific Bulletin of Mukachevo State University. Series “Pedagogy and Psychology”, 8(2), 76–84. [=Піанківська, Л.В. (2022). Соціальна підтримка особистості в умовах війни: український та міжнародний досвід. Науковий вісник Мукачівського державного університету. Серія «Педагогіка і психологія», 8(2), 76–84.]

Rating Group. (2024). Social moods in Ukraine. December 2024. Retrieved from: https://ratinggroup.ua/en/research/ukraine/

Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069

Seligman, M.E.P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. Free Press.

Sen, A. (1999). Development as Freedom. Oxford University Press.

Snyder, C.R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01

Tedeschi, R.G., Calhoun, L.G. (2004). Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence. Psychological Inquiry, 15(1), 1–18.

UNDP. (2023). Human impact assessment report. Retrieved from: https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2023-09/undp-ua-hia-3.pdf

Ungar, M. (2012). The Social Ecology of Resilience. Springer.

UNICEF. (2023). Annual Recovery results report. Retrieved from: https://ukraine.un.org/sites/default/files/2024-04/UNUkraine_20240415_AnnualRecoveryResultsReport_2023.pdf

World Happiness Report. (2024). World Happiness Report 2024. Sustainable Development Solutions Network. Retrieved from: https://worldhappiness.report/ed/2024/

Отримано 08.07.2025

Матеріальне благополуччя як чинник суб’єктивного добробуту: міжнародні порівняння та український контекст

stmm. 2025 (4): 126-148

DOI https://doi.org/10.15407/sociology2025.04.126

Повний текст:

ОЛЬГА БУРОВА, кандидат соціологічних наук, керівник сектору соціологічного моніторингу, Інститут соціології НАН України (01021, Київ, вул. Шовковична, 12)

olga.burova@i-soc.org.ua

https://orcid.org/0000-0002-4149-8859

У статті проаналізовано матеріальне благополуччя як ключовий чинник суб’єктивного добробуту за умов глибоких соціальних трансформацій. На підставі огляду провідних міжнародних опитувань (ESS, Gallup World Poll, EQLS, EVS/WVS) та актуальних національних досліджень України розкрито методологічні та концептуальні особливості вимірювання добробуту. Встановлено, що, хоча матеріальний дохід є стійким предиктором життєвої задоволеності, його вплив змінюється під дією кризових контекстів, зокрема війни. Український кейс демонструє феномен «оптимістичної компенсації майбутнім» — парадоксальне поєднання низької задоволеності теперішнім та високих позитивних очікувань. Проаналізовано дані Інституту соціології НАН України (2021–2024), що виявили зниження матеріальних очікувань та адаптацію споживчих стандартів. Дослідження увиразнює потребу в багатовимірних підходах до оцінювання добробуту, які враховують не лише рівень доходів, а й психологічні, соціокультурні та контекстуальні чинники. Стаття пропонує рамки для подальшого розвитку інтеґрованих моделей оцінювання благополуччя за умов нестабільності, що є актуальними як для українського, так і для ширшого ґлобального контексту.

Ключові слова: матеріальне благополуччя, суб’єктивне благополуччя, війна, Україна, міжнародні порівняння, кризові суспільства, адаптація, соціологія добробуту

Джерела:

CFPB. (2017). Financial Well-Being Scale: Scale Development Technical Report. Consumer Financial Protection Bureau. Retrieved from: https://www.consumerfinance.gov/data-research/research-reports/financial-well-being-scale/

Diener, E., Biswas-Diener, R. (2002). Will money increase subjective well-being? Social Indicators Research, 57(2), 119–169.

Diener, E., Seligman, M.E.P. (2004). Beyond money: Toward an economy of well-being. Psychological Science in the Public Interest, 5(1), 1–31.

Diener, E., Suh, E.M., Lucas, R.E., Smith, H.L. (2002). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276–302.

Emirbayer, M., Mische, A. (1998). What is agency? American Journal of Sociology, 103(4), 962–1023. https://doi.org/10.1086/231294

Eurofound. (2021). European Working Conditions Survey 2021. Retrieved from: https://www.eurofound.europa.eu/surveys/european-working-conditions-surveys

European Social Survey (ESS). (2022). ESS Round 10: Data and Documentation. Retrieved from: https://www.europeansocialsurvey.org/data/round-index.html

Frankl, V.E. (1959). Man’s Search for Meaning. Beacon Press.

Gallup International. (2024). End of Year Global Happiness Survey 2024. Retrieved from: https://www.gallup-international.com/survey-results-and-news/survey-result/global-poll-shows-people-to-generally-be-happy-and-optimistic-for-2025

Gallup. (2024). Hope Remains Despite Emotional, Economic Strain in Ukraine. Gallup News. Retrieved from: https://news.gallup.com/poll/513137/hope-remains-despite-emotional-economic-strain-ukraine.aspx

Golovakha, Ye., Yeleiko, M. (2023). Comprehensive measurement instruments in sociological research: Development, adaptation, and validity justification. [In Ukrainian]. Kyiv: Institute of Sociology, NAS of Ukraine. [=Головаха, Є., Єлейко, М. (2023). Комплексні вимірювальні інструменти в соціологічних дослідженнях: розроблення, адаптація, обґрунтування достовірності. Київ: Інститут соціології НАН України.]

Institute of Sociology, NAS of Ukraine. (2021–2024). [In Ukrainian]. Ukrainian Society: Monitoring of Social Change. Data sets. [Internal database]. [=Інститут соціології НАН України. (2021–2024). Українське суспільство: моніторинг соціальних змін. Масиви даних. [Внутрішня база даних].]

Kyiv International Institute of Sociology (KIIS). (2024). Emotional and economic indicators of Ukrainians during wartime. [In Ukrainian]. Retrieved from: https://www.kiis.com.ua [=Київський міжнародний інститут соціології (КМІС). (2024). Емоційні та економічні індикатори українців у воєнний час. Взято з: https://www.kiis.com.ua.]

Lazarus, R.S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. Springer Publishing Company.

Netemeyer, R.G., Warmath, D., Fernandes, D., Lynch, J.G. (2018). How am I doing? Perceived financial well-being, its potential antecedents, and consequences. Journal of Consumer Research, 45(1), 68–89. https://doi.org/10.1093/jcr/ucx109

Nussbaum, M. (2011). Creating Capabilities: The Human Development Approach. Harvard University Press.

OECD. (2020). How’s Life? 2020: Measuring Well-being. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9870c393-en

Piankivska, L.V. (2022). Social support of the individual in wartime: Ukrainian and international experience. [In Ukrainian]. Scientific Bulletin of Mukachevo State University. Series “Pedagogy and Psychology”, 8(2), 76–84. [=Піанківська, Л.В. (2022). Соціальна підтримка особистості в умовах війни: український та міжнародний досвід. Науковий вісник Мукачівського державного університету. Серія «Педагогіка і психологія», 8(2), 76–84.]

Rating Group. (2024). Social moods in Ukraine. December 2024. Retrieved from: https://ratinggroup.ua/en/research/ukraine/

Ryff, C.D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069

Seligman, M.E.P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. Free Press.

Sen, A. (1999). Development as Freedom. Oxford University Press.

Snyder, C.R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249–275. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1304_01

Tedeschi, R.G., Calhoun, L.G. (2004). Posttraumatic Growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence. Psychological Inquiry, 15(1), 1–18.

UNDP. (2023). Human impact assessment report. Retrieved from: https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2023-09/undp-ua-hia-3.pdf

Ungar, M. (2012). The Social Ecology of Resilience. Springer.

UNICEF. (2023). Annual Recovery results report. Retrieved from: https://ukraine.un.org/sites/default/files/2024-04/UNUkraine_20240415_AnnualRecoveryResultsReport_2023.pdf

World Happiness Report. (2024). World Happiness Report 2024. Sustainable Development Solutions Network. Retrieved from: https://worldhappiness.report/ed/2024/

Отримано 08.07.2025

ОСТАННІЙ ДРУКОВАНИЙ НОМЕР

НАЙСВІЖІШІ МАТЕРІАЛИ У ВІДКРИТОМУ ДОСТУПІ

} } } } }